Startup genel olarak, hayal ve ihtiyaçlardan doğan fikirlerin hayata geçirilmesidir. Bir fikrin olması Startup’un doğumuna neden olsa da sadece fikir Türk hukuk sisteminde herhangi bir koruma altına alınmaz. Bu fikir ancak bir buluş, bir ürün ya da bir yazılım olarak hayata geçirilirse koruma altına alınabilir. Bu noktada ise Sınai Mülkiyet Kanunu ile Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nu bize öncülük eder. Buradaki asıl soru ise Startup’ların nasıl koruma altına alınacağıdır.
Birçok girişimci Startup’larını hangi yol ile koruma altına alacakları ve koruma yollarından hangisine başvuracakları konusunda karmaşa yaşarlar. Öte yandan bu sürecin iyi yönetilmemesi ilerde girişimci bakımından büyük kayıplara neden olabilir. Bu nedenle iş bu makalede özellikle Startup’larda marka tescilinin nasıl olacağı ve girişimin nasıl korunacağı konularına ışık tutulacaktır. Makalemizin asıl konusuna eğilmeden önce de Startup ve marka kavramlarını tanımlamakta fayda vardır.
I. STARUP
Startup günümüzde sıkça kullanılan bir kavram olmasına rağmen Türkçe’de tam olarak karşılığı bulunmamaktadır. Ancak Startup’ı dilimizde genel kullanımı ile girişim olarak isimlendirebiliriz. Starup; bir pazar ihtiyacını giderme amacı taşıyan yenilikçi bir ürün, süreç veya servis sunan, genel olarak yeni kurulmuş ve hızlı büyüme gösteren bir müessese olarak tanımlanır. Bu müessese küçük bir işletme, ortaklık veya organizasyon olabilir. Starup kısaca; iş fikirlerinin somut bir adım atılarak faaliyete geçirilmesidir.
II. MARKA
Marka; üzerine konulduğu eşyanın ya da verilen hizmetin belli bir işletmeye ait olduğunu gösterir ve eşyayı ya da hizmeti piyasadaki benzerlerinden ayırt etmeğe yarar. Marka; sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilir.
Markanın en temel işlevi ayırt edilebilirliği sağlamasıdır. Bu nedenle marka olacak ibareler orijinal ve karakteristik olmalıdır.
Marka, Startup’ın ürün ve hizmetlerinin rakiplerden ayrıştırılması bakımından son derece önemlidir. Rakipler karşısında ayırt edici olan ve akılda kalıcı bir marka tasarımı bu marka sahibi Startup şirketinin tüketiciler tarafından fark edilmesini ve tercih edilmesini sağlar.
III. MARKA TESCİLİ
Fikrin hayat bulduğu ürün ya da hizmetlerin isimlerinin, şekil, renk, harf, sayı ya da malların ve ambalajların biçiminin tüm kullanım hakları fikir sahibine ait olmak üzere korunması marka tescili ile sağlanır.
Ülkemizde marka hukuku mevzuatı uyarınca marka korumasından faydalanabilmek için tescil ilkesi kabul edilmiştir. Öte yandan Yüksek Yargı kararlarında markanın önceden kullanımı ile ayırt edicilik kazandırılması durumunda söz konusu markayı kullanan şirketin hak sahipliğinin kabul edilebileceği kabul edilmiştir. Ancak gerçek hak sahipliğinin kabulü için yoğun bir kullanımın kanıtlanması gerekmektedir ve markanın verdiği haklar tescilsiz markaların kullanımı açısından sıkıntı yaratmaktadır bu nedenle markanın tescil edilerek kullanılması son derece önemlidir.
Markaların seçimi ve araştırılması, tescil edilebilirlik durumu, marka yenilemeleri, benzer marka itirazları, marka lisans sözleşmeleri gibi konular marka tescili konusunda oldukça önemlidir bu nedenle marka tescili yapılmadan önce bu hususların iyice araştırılması gerekmektedir.
Bir markanın tescil ettirilebilmesi için Sınai Mülkiyet Kanunu'nun 4.maddesinin kapsamına girmesi şarttır. Söz konusu maddeye aykırı olan bir marka tescil ettirilemez.
IV. STARTUPLAR İÇİN MARKA TESCİLİNİN ÖNEMİ
Bir startupa başlarken her girişimci; elemanların işe alınması, ürünlerin geliştirilmesi, yatırımcıların bulunması, pazarlama stratejilerinin belirlenmesi gibi bir takım faaliyetleri yürütür. Ancak bunların yanında Startup şirketinin bir fikri mülkiyet stratejisinin de belirlenmesi gerekir zira bu stratejinin belirlenmesi Startup şirketinin ve bu Startup kapsamda yapılan yatırımların korunması bakımından oldukça önem arz eder.
Startup’lar için marka tescilinin önemini 6 başlık altında toplayabiliriz;
1- Marka Tescili, Starup’un Güvenirliğine Neden Olur: Tüketiciler tescilli bir markaya çok daha fazla güvenirler. Bu nedenle tescilli bir markası olan Startup’a da tüketiciler daha fazla güvenirler.
2- Marka Tescili, Startup’u Rakiplerinden Ayrıştırır: Marka tescili, rakiplerin söz konusu markayı taklit etmesini de engellemiş olur. Bir marka değeri oluşturulduğunda rakip şirketler bu markaya benzer işaretler kullanarak tüketicileri yanıltarak tüketicilerin kendilerini tercih etmesini sağlayabilirler. Marka tescili ise rakiplerin aynı veya benzer markaları tescil etmesine engel olur. Böylece rakip şirketler kendi ürünleri üzerinde bu benzetmiş oldukları markayı kullanarak haksız kazançlar elde edemezler.
3- Marka Tescili, Startup’un Ticari İtibarını Pekiştirir: Startup sahipleri, markasının tescilini elinde bulundurarak kurumsal bir yapıya sahip olabilir ve bu hem iş ilişkilerinde hem de yatırım organizasyonlarında Startup sahipleri için olumlu bir etkiye neden olur. Bununla beraber eğer bir işletme iyi bir itibara sahipse çalışanlar, o marka için çalışmaya daha istekli olurlar.
4- Marka Tescili, Startup’un Yaşayacağı Hukuki Sorunları Önler: Marka tescili alınmadığında, rakiplerle her zaman hukuki sorunlar yaşanabilir. Rakibin asıl Startup’un ismini bu tescillerse, sizin elinizden markanızı alabilme ihtimali dahi vardır. Markanın tescil edilmesi yasal olarak markayı koruma altına alır ve bu güvence markalaşma ve büyüme sürecinin de kolaylaşmasına neden olur.
5- Marka Tescili, Startup’un Markasına Ömür Boyu Koruma Sağlar: Bir marka tescillendikten sonra ömür boyu korunur. Korumayı sürdürmek için sadece, periyodik olarak 10 yılda bir yenilenmesi gerekir.
6- Marka Tescili, Starup’un En Önemli Varlığıdır: Markanın değerlemesinde markanın tescilli olup olmaması önemli bir rol oynar zira markanın tescilli olması yatırımcılara da bir güvence sağlamaktadır. Güvence sağlayan bir marka da yatırımcıları söz konusu Starup’a yatırım yapma konusunda teşvik eder.
V. STARTUP’LARIN MARKA TESCİL SÜRECİ
Startup’lar için marka tescili süreci doğru planlanması son derece önemlidir. Startup’lar diğer şirketler ile aynı marka tescil sürecinden geçerler ancak Startup’ların diğer şirketlerden farklı olarak kuruluş aşamasında daha kısıtlı imkânlara sahip olması nedeniyle Startup kurucularının diğer şirketlere nazaran, marka tescil sürecinde çok daha hassas ve dikkatli davranmaları gerekir. Aşağıda marka tescil sürecinden adım adım bahsedilecektir.
1. BAŞVURU
Bir markanın sınai haklarını elde etmek için atılması gereken ilk adım Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvurmasıdır. Marka tescili, eski adıyla Türk Patent Enstitüsü olan Türk Patent ve Marka Kurumu’na resmi başvurunun yapılması ile gerçekleşir. Bu başvuru Startup sahipleri ya da onların yetkilendirdiği Türk Patent ve Marka Kurumu’na kayıtlı ve işlem yapmaya yetkili marka vekilleri ile yapılabilir. Söz konusu başvuru öncesinde markanın tescil konusunda sektöründe uygun olup olmadığı iyice araştırılmalıdır.
2. BAŞVURUNUN ŞEKLİ İNCELEMEDEN GEÇİRİLMESİ
Başvuru işlemi tamamlandıktan sonra Türk Patent ve Marka Kurumu’nca söz konusu başvuru incelenerek başvurunun kanuna ve mevzuata aykırı olup olmadığına bakılarak tescil edilemeyecek markaların tespiti yapılır. Eğer başvuru şekli mevzuata uygun ise bir sonraki aşamaya geçilir.
3. BAŞVURUNUN BENZERLİK AÇISINDAN İNCELENMESİ
Bu aşamada başvuruyu gerçekleştiren markanın diğer tescilli markalar ile aynı veya ayırt edilemeyecek olup olmadığı incelenir. Herhangi bir ayırt edici niteliğe sahip olmayan işaretler, ayırt edicilik unsurunu taşımadıkları için marka olarak değerlendirilmez ve bu nedenle tescilleri de mümkün değildir. Bu inceleme sonucunda markanın özgün olduğuna karar verilirse bu aşama başarı ile tamamlanmış olur.
4. RESMİ MARKA BÜLTENİ SÜRECİ
Bu süreçte tescil başvurusu yapan marka, iki ay boyunca resmi marka bülteninde ilan edilir. Şayet İlan süresince herhangi bir itiraz veya karşı görüş gelmemesi halinde markanın tesciline karar verilir. Başvuran tarafından süresi içerisinde tescil belge ücreti ödendiği takdirde tescil belgesinin başvurana gönderilir ve başvuru süreci başarıyla sonuçlanmış olur.
VI. STARTUP MARKALARININ TESCİLLENME SÜRESİ VE İTİRAZ
Startup markalarının tescillenme süreci 2017 yılı öncesinde 10-12 ay sürmekteydi. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra ise, süreç çok daha hızlandı ve yapılan marka başvurularının tescil edilme süreci 4-6 ay kadar bir süreye düştü. Ancak itiraz edilen dosyalarda bu süreç daha uzun sürmektedir.
İtiraz başvurucunun kendi aleyhine verilen kararlar hakkında yapılabilir. Bunun dışında
3. şahıslar da kendi markalarının benzerlerinin tescilini engellemek maksadıyla itirazda bulunabilirler. Yapılacak itirazla birlikte destekleyici delil ve veriler hazırlanmalı ve Türk Marka ve Patent Kurumuna sunulmalıdır. 3. şahısların itiraz edilecek markaları tespit edebilmesi için marka vekilleri aracılığıyla bülten takibi yaptırması gerekmektedir.
VII. SONUÇ
İş bu makalede Startup, marka kavramı, Starup’ta marka tescilinin önemi ve nasıl yapılacağı üzerinde durulmuştur. Startup’ların doğru ve etkili adımlar atarak hızlı ve başarılı bir marka tescil süreci yürütmeleri ilerde büyük kayıp ve zararlar yaşamamak açısından son derece önemlidir. Bu nedenle süreç boyunca gerekli hususlar eksiksiz olarak yerine getirilmeli ve süreç iyi takip edilmelidir. Bu hususlar yerine getirildiği takdirde başarılı bir marka tescil süreci gerçekleşir ve böylece marka tescilin sunduğu avantajlardan yararlanılır.
Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukukunun en önemli konularından biri olan marka tescili, özellikle günümüzde oldukça popüler olan start-up kavramıyla birlikte incelenmiştir. Günümüzde birbirinden ilginç ve yaratıcı fikirlerle ortaya atılan start-upların marka tescilini hukuku uygun ve doğru gerçekleştirilmemesi gerçek girişimlerin korunması bakımından bir bariyer olmaktadır. Bu nedenle start-uplarda marka tescilinin usulüne uygun olarak yapılması son derece önem arz etmektedir. İşbu makalede marka tescilinin hukuku uygun olarak yapılmasını sağlayacak uygulamalardan bahsedilmiştir.
LARA CANDOĞAN
